Łacina

Lacina

prof. Marco Gallus

Lekcja I – Organizacja. Historia łaciny.

1. Jakiś blog przedmiotowy:

    http://delingualatina.bloog.pl/

2. Historia łaciny.

Język łaciński używała ludność zamieszkująca Lacjum, obszar, krainę na Płw. Apenińskim. Teoria powstania tego języka jest niezwykle fascynująca. Wywodzi on się z języka zachodniogreckiego, który używali Grecy w Italii i na Sycylii. Ważną rolę w jego kształtowaniu odegrali też Etruskowie. Alfabet łaciński składał się wówczas z 20 liter; jest pismem greckim przystosowanym do potrzeb łaciny. Pisano od strony lewej do prawej lub prawej do lewej. Pisanie od strony lewej do prawej upowszechniło się w III w. p. Chr.

W 1786 roku W. Jones stwierdził, że wszystkie języki muszą pochodzić z jednego źródła, a zatem z języka, którym posługiwali się wszyscy ludzie. Nie znano jego nazwy, więc w XIX w. nadano miano języka praindoeuropejskiego. Indoeuropejczycy, protoplaści współczesnych Europejczyków, zamieszkiwali tereny Europy Środkowej. Swoją teorię oparł Jones na podobieństwach języków, m.in. pochodzących z I tyś. p. n. e. łaciny i indyjskiego sanskrytu. Natomiast F. Boppa uważa się za teoretyka językoznawstwa indoeuropejskiego. Napisał on w 1816 roku „O systemie koniugacyjnym sanskrytu – porównanie z greką, łaciną, j. perskim.” 
Za ojczyznę łaciny należy uważać Imperium Rzymskie. To tam powstał podręcznik do gramatyki i leksykologii Noniusza Marcellusa oraz gramatyki dla początkujących Donata. Po upadku cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 r. ukształtowała się tzw. wymowa ludowa, odmienna od pierwotnej wymowy łacińskiej. Rozpowszechniła się po całej Europie. W IX w. cesarz Karol Wielki przeprowadził reformę tego języka, oczyszczając go z naleciałości barbarzyńskich. W ten sposób powstała, tzw. Nowa Łacina. 
W średniowieczu powstała również wymowa szkolna, która nie była wymową łacińską, lecz dialektalną. Ludzie myśleli, że poprawnie mówią po łacinie, ale byli w błędzie. Odrębną formą wymowy jest, tzw. polska wymowa łaciny.  
Wpływy łaciny zmniejszyły się nieco w XI w., kiedy Europa podzieliła się na wschodnią i łacińską (zachodnią). Rozpowszechnienie nastąpiło w XV – XVI wieku, na wskutek odkryć geograficznych. Z czasem wykształciły się języki romańskie, które stanowią nowożytną postać języka łacińskiego. Należą do nich:

- włoski

- francuski

- prowansalski

- kataloński

- hiszpański

- portugalski

- rumuński

- i inne.

Wpływy łacińskie znajdziemy w różnych językach, np. polskim, arabskim, angielskim, niemieckim itd. 

Lekcja II – Deklinacja I rzeczowników i przymiotników.

Deklinacja – odmiana rzeczownika i przymiotnika przez przypadki.

W języku łacińskim jest 5 deklinacji, tzn. tyle grup rzeczowników zakończonych na odpowiednie końcówki, odmieniających się według określonych zasad

PRZYPADKI I ODMIANA PRZEZ NIE
Polska nazwa	Łacińska nazwa	Pytania	Wyraz pomocniczy	Końcówka w l. poj.	Koncówka w l. mn.
Mianownik	Nominativus	Kto? Co?	jest	-a	-ae
Dopełniacz	Genetivus	Kogo? Czego?	nie ma	-ae	-arum
Celownik	Dativus	Komu? Czemu?	się przyglądam	-ae	-is
Biernik	Accusativus	Kogo? Co?	widzę	-am	-as
Narzędnik	Ablativus	(Z) Kim? Czym?	idę	-a	-is
Miejscownik		(O) Kim? Czym?	myślę

SINGULARIS – liczba pojedyncza

PLURALIS – liczba mnoga

WYJĄTKI (I forma – nominativus sing, II forma – genetivus sing)

- nazwy zawodów:

nauta; -ae - żeglarz

scriba; -ae – pisarz

poeta; -ae – poeta

- nazwy narodowości:

Persa; -ae

Belga; -ae

Incolae; -ae (mieszkaniec)

- imiona

Lucas; Lucae